ABD’de son günlerde yine
patlak veren polis şiddeti protestoları ve bu protestolarda 5 polisin
öldürülmesi, Türkiye gündeminde de kendine yer buluyor. Olayların merkezindeki
insanlara ne deneceği ile ilgili ise ortak bir haber dili mevcut değil. Bazı
politikacıların kara derili, koyu renkli olrak tanımladığı insanlardan
bahsediyorum. Zencilerden yahu, zencilerden.
Geçen hafta bir canlı
yayında “zenci” sözcüğünü kullandığım için bir tanıdığımdan eleştiri aldım.
Elbette beklediğim bir şeydi, hatta bu vesileyle bir şeyler ‘kara’larım
diyordum.
Şartlar oluştu. Hem
siyah hem zenci dediğimi, ağzımdan mı kaçırdığımı, kafamın mı karıştığını,
zenci demenin çok ayıp olduğunu yazdı. Ben de şunu sordum: Biz yüzyıllar önce
Afrika’dan köle getirip, toplumumuzda sonuncu sınıf insan muamelesi mi yaptık
da, zenciyi ayıp kelime ilan ediyoruz?
Siyasetimizde mi var da,
siyasi doğruculuk peşindeyiz. Kaldı ki ‘zenci’ gayet siyah demek. Farsça ve
Arapça’dan devşirdiğimiz bir kelime. Aç bak kutsal arama motoruna, siyah
anlamına gelen ‘zangi’ ve ‘zanji’ olmuş bizde zenci. TDK sözlüğüne bakıyorum;
gazeteci-yazar Falih Rıfkı Atay’dan veriyor örneği: “Avrupalılar arasında
bizi zenci gibi kara zannedenler varmış." Atay da mı ayıp etmiş yani?
Ayıp dediğime bakmayın, düpedüz ırkçı dememenin yolu aslında.
Bir de “siyahİ” var
tabi. Siyah çok koyu geliyor olacak ki ‘Avrupaİ’ bir kelime uydurmuşlar.
Kullanana karışmam, isteyen siyahi desin, isteyen siyah, ama ben de “zenci”
kelimesini kullanıyorum diye eleştirilmeyi kabul etmiyorum.
Peki Afrika kökenli
Amerikalı desek?
Ben demem. Siyasi doğruculuğun tanımı işte bu kullanımla yapılabilir. (Türkiye’de yaşanmayan) zenci ırkçılığının günümüzde hala bir sorun olduğu ABD’de 1980’lerin sonunda uydurulmuş bir kullanım da bu. Latince’de siyah anlamına gelen niger kelimesi, Afrika’dan köle olarak getirilenler için kullanılan bir kelimeydi. 1500’lü yıllardan 1800’lere kadar 300 yıl boyunca hüküm sürdü bu kelime. Arasına bir ‘g’ harfi daha alıp nasıl hakarete dönüştüğü ise muamma. Sonuçta yerini alan kelime ise “colored” yani ‘renkli’. ‘Renkli’, ABD’de 1960’ların Sivil Haklar Hareketi ile rengini kaybediyor ve Black-Siyah giriyor literatüre. Ama o da yetmiyor. Bugün ABD’liler için geçerli kelime “AfroAmerican” ABD’de bu insanların çektiklerini tek bir paragrafa sığdırmak gibi bir niyetim yok elbette, isteyen ayrıntısına bir çok kaynaktan ulaşabilir.
Ben demem. Siyasi doğruculuğun tanımı işte bu kullanımla yapılabilir. (Türkiye’de yaşanmayan) zenci ırkçılığının günümüzde hala bir sorun olduğu ABD’de 1980’lerin sonunda uydurulmuş bir kullanım da bu. Latince’de siyah anlamına gelen niger kelimesi, Afrika’dan köle olarak getirilenler için kullanılan bir kelimeydi. 1500’lü yıllardan 1800’lere kadar 300 yıl boyunca hüküm sürdü bu kelime. Arasına bir ‘g’ harfi daha alıp nasıl hakarete dönüştüğü ise muamma. Sonuçta yerini alan kelime ise “colored” yani ‘renkli’. ‘Renkli’, ABD’de 1960’ların Sivil Haklar Hareketi ile rengini kaybediyor ve Black-Siyah giriyor literatüre. Ama o da yetmiyor. Bugün ABD’liler için geçerli kelime “AfroAmerican” ABD’de bu insanların çektiklerini tek bir paragrafa sığdırmak gibi bir niyetim yok elbette, isteyen ayrıntısına bir çok kaynaktan ulaşabilir.
Uzun lafın kısası:
ABD’nin kendi politik doğruculuğunu Türkçe’ye tercüme etmeyi anlamsız
buluyorum.
